Entropi

Daha önceki yazılarımızda “SİSTEM”in tanımını yapmış, işletmelerin de birer sistem olduğunu belirtmiştik. Ayrıca sistemlerin de iç ve dış etkilenmeler açısından “Açık Sistemler” ve “Kapalı Sistemler” olarak iki şekilde ele alındığını belirtmiştik. Bu ayki yazımızda sistemlerle ilgili önemli bir kavramdan, “ENTROPİ” den söz edeceğiz.

● ENTROPİ Termodinamiğin İkinci Yasası,"Madde ve enerjinin sadece bir yöne doğru değişebileceğini, bu yönün ise 'kullanılabilirden kullanılamaza, elde edilebilirden elde edilemeze, düzenliden düzensize' doğru olduğu"nu söyler. Bu ifadeleri biraz daha açacak olursak, evrendeki bütün sistemlerin belirli bir yapıya ve düzene sahip olarak yaratılmış olduğunu, ancak geri dönülemez şekilde, yok olmaya doğru gitmekte olduğunu söyleyebiliriz. Örneğin, bir bardak sıcak çay etrafına ısı vererek soğur ve hiç bir zaman o çay verdiği ısıyı kendiliğinden toplayıp eski haline gelemez. Ya da yukarıdan serbest bırakılan bir top yerden sekip bırakıldığı yüksekliğe kadar çıkmayı kendiliğinden asla başaramaz. Bir pervaneyi ne kadar hızlı çevirirsek çevirelim, çevirme işlemini bıraktıktan bir müddet sonra durur ve hiç bir zaman ilk hızıyla dönmeye kendiliğinden başlayamaz. Aslında insanın kendisi de bu sürecin içindedir. Doğan bir insanın zamanla hastalanması, yaşlanması ve en sonunda ölmesi de entropi nedeniyle gerçekleşmektedir. Hatta Dünya ya da tüm Evren de bu süreci yaşamaktadır ve eninde sonunda bir gün yok olacaktır. (Belki “Kıyamet” denilen olay da budur.) Üstelik bu sözünü ettiğim konular her hangi bir tartışmalı teori ya da iddia değil “yasa” dır ve kesin doğrudur.

● SOSYAL ENTROPİ Doğadaki tüm sistemlerde var olan entropi süreci sosyal sistemlerde de aynı şekilde kendisini göstermektedir. Toplumlar, devletler, uluslar, şehirler tarih boyunca ortaya çıkmışlar ve zamanla yok olmuşlardır. Yine bir çok ulusal ya da uluslararası büyük şirketin şu anda yaşamadıklarını rahatlıkla görebiliriz. O zaman şimdiye kadar söylediklerimizden şu önemli sonucu çıkarabiliriz: Sosyal kuruluşlar (örneğin işletmeler) mükemmel bile olsalar bir sistem olarak yok olmaya meyillidirler. Mükemmel olmak hemen hemen imkansız olduğuna göre, bir çok eksikliklerin, yanlışlıkların olduğu işletmelerin yok oluşu elbette ki daha da hızlı olacaktır. Peki ne yapacağız? Oturup işletmelerimizin zamanla yok oluşunu mu bekleyeceğiz?

● NEGATİF ENTROPİ Sistemler entropiye karşı “Negatif Entropi” üreterek yok olmaya karşı direnç gösterirler. Negatif entropi adının başında “negatif” nitelemesi olsa da sistemlerin yaşamını uzatan bir süreçtir. (Entropinin kendisi negatif anlam içerdiğinden negatif entropi de pozitif anlam içeriyor.) Basit bir örnek verecek olursak hastalanmak bir entropi, doktora gidip ilaç almak da bir negatif entropi sürecidir. Başka bir güncel örnek verecek olursak doğayı kirletmek ve hor kullanmak entropiyi hızlandırıcı süreçlerdir. Çevreyi ve doğayı korumak ise negatif entropidir. Sosyal sistemlerde yani toplumlarda, şirketlerde, devletlerde de ancak sürekli negatif entropi oluşturarak bu sistemlerin ömrü uzatılabilir.

● SÜREKLİ DEĞİŞİM Sosyal sistemlerde, toplumlarda, şirketlerde negatif entropi oluşturmak dış ve iç çevre şartlarındaki değişimleri doğru analiz ederek bütün süreçleri bu değişen şartlara göre değiştirmekle yapılabilir. Dışarıya karşı kapalı, değişen şartlara gerekli tepkileri veremeyen, değişemeyen toplumlar, işletmeler negatif entropi yaratmamış olurlar ve kısa zamanda yok olurlar. Bu değişimi ve tepkiyi veremeyen sistemler “Kapalı” sistemlerdir. Bu konuda eski “Demir Perde Ülkeleri”nin ekonomik, sosyal ve siyasal sistemlerini örnek olarak verebiliriz. Negatif entropi oluşturan sistemler açık sistemlerdir. Ve açık sistemler çevre şartlarına göre sürekli gelişme sağlarlar. Sonuç olarak iş yerlerimizin de birer sosyal sistem olarak entropik süreç yaşadığını bilmenin ve sürekli değişim içinde olarak doğru “Negatif Entropi” oluşturmanın bir yönetici olarak en önemli görevimiz olduğunu söyleyebiriz. En baştaki örnekle sözü bitirecek olursak çayı sıcak tutmak için sürekli ısıtmak, topun sıçramasını devam ettirmek için sürekli sektirmek, pervanenin durmaması için de sürekli çevirmek gerektiğini bilmeliyiz.